Jeśli posiadasz konto na portalu - zaloguj się, jeśli go nie posiadasz zarejestruj się.
Bielik ( Haliaeetus albicilla)
Systematyka
rząd: drapieżne ( Falconiformes)
rodzina: jastrzebiowate (Accipitridae)
gatunek: Bielik ( Haliaeetus albicilla)
Charakterystyka/ morfologia
Bielik błędnie uważany za orła, zaliczany do odrębnej podrodziny orłanów to największy ptak drapieżny północnej Europy, którego widok sprawia imponujące wrażenie. Charakterystyczna sylwetka charakteryzuje się masywnością,, długimi i szerokimi skrzydłami o prostych, równoległych brzegach. Samice są nieznacznie większe od samców, lecz w upierzeniu nie ma różnic między płciami. Mają ciemnobrunatny grzbiet i brzuch. U dorosłych głowa i szyja są jasnobeżowe. Młode są całe ciemnobrunatne o czerwonobrązowym łuskowaniu. Na spodzie u nasady skrzydeł mają białe pióra. Ogon klinowaty, krótki, układający się w wachlarz, początkowo ciemny, z każdym rokiem staje się coraz bardziej biały, by po 5–6 latach stać się śnieżnobiały. U niewybarwionych ptaków na płaszczu, brzuchu i skrzydłach zobaczyć można białe pióra. Po 5 latach wykształca się całkowicie dorosła szata, oprócz głowy, która jasna jest dopiero po 8-10 latach. Dziób mocny, ciemno-szary u młodych, jaśnieje z wiekiem do jasnożółtego lub koloru kości słoniowej u 4-letnich ptaków. Nogi żółte i mocne, zakończone silnymi szponami służącymi do rozrywania ciała, skok do połowy nieopierzony. Bieliki są większe od orła przedniego. Szerokie, prostokątne skrzydła o palczastych końcach lotek I rzędu sprawiają w powietrzu wrażenie deskowatych. Machają seriami płytkich uderzeń skrzydeł, podczas wykonywania krótkich ślizgów. Gdy krążą skrzydła trzymają płasko lub nieznacznie uniesione. W powietrzu rzuca się też w oczy krótki ogon w odróżnieniu od długich skrzydeł. Latają szybko, zręcznie unosząc się na prądach powietrznych, najchętniej w godzinach południowych. Długość ciała 85–95 cm, rozpiętość skrzydeł samce do 220 cm, samice do 240 cm, waga samce 3,5–4,5 kg, samice 4–6 kg. Osiadły.
Biotop/ preferencje pokarmowe
Wybiera różnorodne okolice w okolicach akwenów, terenów podmokłych lub cieków wodnych ze starymi drzewami, na których chętnie gniazduje. Unika natomiast terenów górzystych, bezleśnych i bez zbiorników wodnych, ale też rozległych i zwartych kompleksów leśnych. Żeruje głównie wzdłuż wybrzeży, na zbiornikach wodnych i terenach podmokłych. Żywi się dużymi rybami, często wybiera te słabsze, chore i pływające przy powierzchni wody, ptactwem wodnym do wielkości czapli/ gęsi. Potrafi zapolować na dorosłe łabędzie. Sporadycznie łapie ssaki: gryzonie, zające a także młode sarny. Przy braku świeżej zdobyczy, głównie zimą, żywi się również padliną. Jego dzienne zapotrzebowanie energetyczne pokrywa 500 g mięsa w okresie rozrodczym, a 200-300 g w okresie zimowym. Polowanie urządza z zasiadki, na ziemi lub na słupie wypatrując ofiar, lub z lotu patrolowego. W obrębie swojego rewiru może mieć tzw. czatownie. Są nimi wysokie drzewa z których obserwuje jezioro lub staw. Spada na ofiarę z wyciągniętymi szponami. Może też udać się za nią w pościg. Ze względu na polowanie na zwierzęta wodne (ryby, ptaki), które wyławia z wody, w przeciwieństwie do orłów, bielik nie ma opierzonych skoków aż po palce, co mogłoby mu przeszkadzać. Łapie ryby z powietrza i podobnie jak rybołów może zanurzyć się w tym celu w wodzie. Nęka zdobycz zmuszając ją do ciągłego nurkowania aż ta wyczerpie swoje siły. Może też lecąc nisko nad wodą atakować znienacka.
Rozwój osobniczy
Pierwszy lęg zakładają mając 5 lat. Ponad swoim terytorium wykonują, zimą lub wczesną wiosną, na dużej wysokości lot godowy. W jego trakcie samiec tak napiera na samicę, by ta przekręciła się na grzbiet i mogła połączyć się szponami z partnerem. Następnie oboje składają skrzydła, koziołkują powoli spadając, aż nisko nad ziemią rozlatują się w różne strony, po czym przystępują do ponownego połączenia w powietrzu. Samiec doniośle i przenikliwie krzyczy "klik klik", następnie samica wtóruje mu głębszym odzewem. Para dochowuje sobie wierności do końca życia. Ptak zmienia partnera tylko w razie jego śmierci. Pary lęgowe w czasie godów zajmują terytorium równe około 100 km². Zajęcie swojego rewiru obwieszczają donośnych, wysokim odgłosem, który przyrównać można do dźwięku dzięcioła czarnego. Jednak na obszarach o dużej ilości starych lasów i jezior gniazda poszczególnych par mogą być oddalone o zaledwie 3- 5 km, co powoduje regularne walki powietrzne na granicach rewirów. W czasie ataku jeden ptak pikuje na drugiego z góry, a ten w ostatniej chwili przekręca się szponami i odpiera nalot. Przywiązanie do danego rewiru jest tak duże, że para bielików przepędza z niego nawet swoje dorosłe dzieci. Dla innych intruzów wtargnięcie może skończyć się śmiercią. Gniazdo budują w koronie wysokiego, starego drzewa, sosny, dębu, buka, na rozwidleniu, w pobliżu pnia. Zdarza się, że budują gniazda na nadmorskich klifach. Zazwyczaj w danym okresie lęgowym jedna para buduje 2-3 gniazda. Wybiera jedno. Samiec przynosi zwykle materiał, a samica go układa. Podstawa gniazda składa się z patyków i gałęzi o szerokości dochodzącej do 1 metra. Duże gałęzie ptaki przynoszą razem. Gniazdo wyścielają trawą , mchami i porostami, sierścią i morskimi wodorostami. Jest wielkie. Przekracza niekiedy 2 metry wysokości i waży do 1 tony. Jest wykorzystywane przez wiele lat i stopniowo rozbudowywane. W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając 2 białe jaja(czasami do 4) w marcu lub kwietniu. Jaja wysiadują oboje rodzice przez okres około 38-42 dni. Często przeżywa tylko 1 młode, w korzystnym okresie udaje się im wychować 2. W ciągu 4 tygodni od wyklucia, młodymi zajmuje się samica, a samiec przynosi pokarm. Po tym okresie oba dorosłe ptaki polują, choć rola samca jest tu mniejsza. Pisklęta, początkowo okryte szarym puchem, opuszczają gniazdo po około 70 dniach. Na przełomie czerwca i lipca rodzice uczą młode latać, często na zrębach pozostawionych przez człowieka. Młode początkowo przeskakuje z gałęzi na gałąź. Zdolne do lotu staje się po 80-90 dniach, ale rodzice zajmują się nim przez kolejne 2-3 miesiące zanim nie stanie się samodzielne. Zdolność do prowadzenia lęgów bieliki osiągają po 5 - 6 latach. Dożywają do 40 lat.
Status gatunku
W Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową.. Wymieniony w Dyrektywie Ptasiej i Polskiej Czerwonej Księdze jako gatunek wymagający szczególnej uwagi. Wokół gniazd bielików obowiązuje strefa ochronna: przez cały rok w promieniu do 200 m, a okresowo (od 1 stycznia do 31 lipca) – w promieniu do 500 m od gniazda. Ich lokalizacja jest objęta tajemnicą prawną aby uchronić ptaki przed niepokojeniem, na przykład wybieraniem jaj i piskląt, fotografowaniem czy kłusownictwem.
Przygotowała: Wanda Kula
